Το τέλος της παλιάς μας πόλης Θεσσαλονίκη 1870-1917

Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στον εκθεσιακό χώρο της Βίλας Καπαντζή στη Θεσσαλονίκη (15 Νοεμβρίου 2017 – 18 Φεβρουαρίου 2018) διοργανώνει μια έκθεση που αφορά την πόλη μας η οποία πραγματοποιείται από 15 Νοεμβρίου 2017 έως και 18 Φεβρουαρίου 2018. Αποτελεί μια εξιστόρηση για την ακμή και το απότομο τέλος της κοσμοπολίτικης Θεσσαλονίκης στον σχεδόν μισό αιώνα που σημάδεψε την πρώτη μετάβασή της από τους μέσους χρόνους στη νεωτερική εποχή, από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη σύγχρονη Ελλάδα, από την κοινοτική οργάνωση στο ομοιογενές εθνικό κράτος, από την εύφλεκτη ξυλόπηκτη πόλη στα μέγαρα από μπετόν αρμέ, από τα δαιδαλώδη αδιέξοδα στις χαράξεις του σχεδίου Εμπράρ.

Η κατεδάφιση του θαλάσσιου τείχους σηματοδότησε το πέρασμα της περίκλειστης Θεσσαλονίκης στη νεωτερική εποχή. Δύο μεγάλες πυρκαγιές, του 1890 και του 1917, ιδίως η δεύτερη, οδήγησαν σε ανασχεδιασμό και ανοικοδόμηση, που με τη σειρά τους μετέβαλαν την ταξική δομή και την κατανομή του πληθυσμού της, αναδιαμορφώνοντας έτσι ουσιαστικά τη φυσιογνωμία της. Αντιπροσωπευτικές ακουαρέλες Άγγλων και Γάλλων στρατιωτών που υπηρέτησαν στο Μακεδονικό Μέτωπο κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου πλαισιώνουν τις φωτογραφίες, αποτυπώνοντας όχι μόνο μνημεία και τοπία της Θεσσαλονίκης, αλλά και τους δρόμους, τις αγορές και τους καθημερινούς ανθρώπους της, αυτούς που κυρίως επλήγησαν από την πυρκαγιά.

Για την πολεοδομική αναμόρφωση της πόλης μετά τη μεγάλη καταστροφή του 1917 κλήθηκε ο Γάλλος αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Ερνέστ Εμπράρ. Στα σχέδιά του αποτυπώθηκε το πνεύμα της νεότευκτης τότε επιστήμης της δυτικής πολεοδομίας, που επέφερε τον εκ βάθρων ανασχεδιασμό της Θεσσαλονίκης, οδηγώντας σε οριστικό τέλος την παλιά πόλη, που είχε καταφέρει να επιβιώσει λίγο έως πολύ αλώβητη μέχρι το 1917.

 Βέβαια υπάρχει και το βιβλίο το οποίο αναλύει όλο το θέμα περί της πυρκαγιάς της πόλης.

Το βιβλίο της έκθεσης.

Όσον αφορά το κτήριο η Βίλα Καπαντζή κατασκευάστηκε σε παραθαλάσσιο τότε οικόπεδο έκτασης τεσσάρων περίπου στρεμμάτων. Την εποχή που χτίστηκε, η δυτική της όψη ήταν ορατή μόνο από τη θάλασσα. Αποτελείται ουσιαστικά από δύο κτίρια συνδεδεμένα μεταξύ τους, το κυρίως κτίσμα και τον πύργο. Το κυρίως κτίσμα έχει πλάτος 16,50 μ., μήκος 19 μ. και ύψος 18 μ. Περιλαμβάνει τρεις ορόφους (ημιυπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο και πρώτο όροφο), καθώς και σοφίτα. Ο πύργος έχει πλάτος 4,40 μ. και μήκος 6,60 μ., με τέσσερις ορόφους και ανοικτό το υπέργειο τμήμα του μέχρι το ύψος του ισογείου. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στην πλευρά της σημερινής οδού Βασιλίσσης Όλγας.

Η οικοδομή χαρακτηρίζεται από την επίδραση της αρχιτεκτονικής των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης. Βασικά στοιχεία της είναι η πολυπλοκότητα του όγκου, η σύνθετη στέγη με τις έντονες κλίσεις και ο υπερυψωμένος ορθογώνιος πύργος. Πλούσιος και ποικίλος είναι ο διάκοσμος στο εσωτερικό του κτιρίου, εξυπηρετώντας τη διαφοροποίηση και τη διαίρεση των χώρων του. Ποικίλα είναι τα υλικά των δαπέδων (μάρμαρο στις εισόδους, παρκέ στους χώρους υποδοχής και σανιδώματα στους υπόλοιπους), των κουφωμάτων και των οροφών. Ξυλόγλυπτη διακόσμηση και ταμπλαδωτή μπουαζερί διακρίνει τους διάφορους χώρους και τα δωμάτια. Το δίπτυχο κλιμακοστάσιο αποκτά μνημειακό χαρακτήρα και κοσμείται με ξύλινες επενδύσεις, περίτεχνο κιγκλίδωμα και φωτιστικά. Εκτός από τους κεντρικούς χώρους, οι οροφές του ισογείου και του πρώτου ορόφου ήταν ζωγραφισμένες. Δυστυχώς όμως καταστράφηκαν οι περισσότερες εκτός από ελάχιστα δείγματα, με βάση τα οποία έγινε προσπάθεια αποκατάστασης των συνθέσεων, όπου βεβαίως υπήρχαν επαρκή στοιχεία.

Πηγή:https://www.miet.gr/foundation/cultural-centres/thessaloniki/