Πρόσφυγες

Από Μπετσάκου Ελένη, A1

Λίγο πριν υπογραφεί η Ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922, οι Τούρκοι είχαν αρχίσει τις σφαγές. Ήθελαν να διώξουν τους Έλληνες που ζούσαν στην Τουρκία και να δημιουργήσουν ένα καθαρά δικό τους κράτος. Οι σφαγές ήταν φοβερές. Χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν. Μερικοί που οδηγήθηκαν στα βάθη της Μικράς Ασίας με τη συνοδεία Τούρκων πολεμιστών βρήκαν κι εκεί το θάνατο από τους ληστές που τους περίμεναν, έτοιμοι να κλέψουν και να σκοτώσουν. Οι Τούρκοι μάλιστα άφηναν τους ληστές να κλέψουν και να βασανίσουν αυτούς τους δυστυχισμένους ανθρώπους. Άλλους τους έστελναν στον τουρκικό στρατό και πολλοί από αυτούς δεν ξαναγύριζαν. Κάποιοι έλεγαν πως τους έβαζαν να κάνουν τόσο βαριές και σκληρές δουλειές που πολλοί από αυτούς πέθαιναν.  

Τον καιρό που γίνονταν αυτές οι σφαγές, η προγιαγιά μου η Περσεφόνη ήταν 7 χρονών. Ζούσε με την οικογένειά της σε ένα χωριό, κοντά στη Νικομήδεια, μια πόλη δίπλα στην Κωνσταντινούπολη. Η καταγωγή της ήταν από τον Πόντο αλλά οι γονείς της είχαν αναγκαστεί να φύγουν από εκεί, λόγω των διωγμών. Είχε πολλά αδέρφια ανάμεσα στα οποία και ένα αγόρι 17 χρονών που το πήραν οι Τούρκοι στο στρατό και ήταν μέσα σε αυτούς που δεν ξαναγύρισαν.  Η οικογένεια αναγκάστηκε να ανεβεί σε ένα βουνό δίπλα στη Νικομήδεια μαζί με όλο το χωριό από το φόβο των Τούρκων. Εκεί έζησαν επτά ολόκληρους μήνες, αφού οι Τούρκοι δεν είχαν σταματήσει τις σφαγές.

 Μια μέρα ο πατέρας της προγιαγιάς μου κατέβηκε στο χωριό να πάρει προμήθειες. Γυρνώντας όμως στο βουνό κάποιος τον είδε και τον σκότωσε. Η οικογένεια έμεινε χωρίς τον πατέρα και πέρασε δύσκολους καιρούς.

Ο καιρός πέρασε σιγά-σιγά και αποφασίστηκε η Ανταλλαγή των πληθυσμών. Τότε η οικογένεια κατέβηκε από το βουνό μαζί με άλλους συγχωριανούς και μπήκε σε ένα πλοίο να έρθει στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, το πλοίο  έπιασε φωτιά και κάηκε  λίγο το πρόσωπο της προγιαγιάς μου. Από τότε τα χείλη της ήταν παραμορφωμένα. Η φωτιά ευτυχώς ήταν μικρή γιατί το πλοίο συνέχισε το ταξίδι του.

 Η οικογένεια έφτασε στη Μυτιλήνη όπου έζησε ένα χρόνο. Μετά πήγαν στην Πύλο και από εκεί στην Πάτρα. Στο τέλος εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Δημήτριο, ένα χωριό κοντά στην Κοζάνη. Ευτυχώς γι’ αυτούς, το κράτος έδινε εκείνη την εποχή χωράφια στους πρόσφυγες κι έτσι μπόρεσαν να ζήσουν.

Αργότερα η προγιαγιά μου παντρεύτηκε τον προπάππο μου, τον Θωμά, που ήταν κι αυτός πρόσφυγας. Αυτός απέφευγε να μιλάει για εκείνα τα χρόνια που ζούσε στον Πόντο. Η μητέρα μου μόνο, θυμάται ότι πάντα, όταν πήγαινε στο χωριό, η γιαγιά καθόταν στο κατώφλι του σπιτιού και τραγουδούσε τραγούδια του τόπου και μοιρολογούσε.

  Πέθανε γύρω στα 70. Δεν ξαναγύρισε στην Τουρκία, στον τόπο της. Πολλές φορές έλεγε: «Ας δω μία ακόμη φορά τον τόπο μου και μετά ας πεθάνω».              

                                                 

Πολεμώντας στη Μικρά Ασία

                                               Ο προπάππος μου, ο Βασίλης, είχε στο στρατό την ειδικότητα του οδηγού. Όταν το 1920 δόθηκε η διαταγή να πάνε όλοι οι στρατιώτες να πολεμήσουν στη Μικρά Ασία ξεκίνησε κι αυτός από τον Πειραιά με ένα πλοίο. Όταν έφτασε εκεί οι στρατιώτες χωρίστηκαν σε δύο μεγάλες ομάδες. Η μία θα πολεμούσε στη Βόρεια Μικρασία και η άλλη στη Νότια. Ο προπάππος μου ήταν στη Βόρεια ομάδα. 

Στην αρχή οι μάχες ήταν νικηφόρες για τους Έλληνες. Προχωρούσαν όλο και περισσότερο μέσα στην ενδοχώρα, μέχρι που οι Τούρκοι τους επιτέθηκαν με πολλές δυνάμεις και τους ανάγκασαν να οπισθοχωρήσουν, το καλοκαίρι του 1922. Οι Έλληνες έχαναν σιγά-σιγά τις περιοχές που είχαν πάρει. Η τελική μάχη δόθηκε στο Σαγγάριο ποταμό όπου οι Έλληνες νικήθηκαν.    

Η Νότια ομάδα υποχώρησε άτακτα και δεν προστάτεψε τους κατοίκους των περιοχών, πολλούς από τους οποίους έσφαξαν οι Τούρκοι. Η Βόρεια ομάδα όμως οπισθοχώρησε πολεμώντας κι έτσι οι κάτοικοι πρόλαβαν να φύγουν μαζί με το στρατό. Ο προπάππος μου μπόρεσε με τους υπόλοιπους στρατιώτες να περάσει τον Ελλήσποντο και να μπει στη Θράκη. Από εκεί  γύρισε στον Πειραιά.