Από πού παίρνουν το όνομά τους οι διάφορες ασθένειες;

Ανεμοβλογιά, Έμπολα, ελονοσία... Υπάρχουν χιλιάδες διαφορετικές ασθένειες και καθεμιά από αυτές έχει το δικό της αναγνωριστικό. Αρκετές από αυτές είναι τόσο συνηθισμένες που αδιαφορούμε από πού προήλθαν τόσο αυτές όσο και το όνομά τους.

1. Από την επίδραση που έχουν στον ανθρώπινο οργανισμό

Αυτό ισχύει κυρίως για ασθένειες που εμφανίστηκαν πριν πολλές δεκαετίες, σε εποχές που οι άνθρωποι έβγαζαν συμπεράσματα μόνο με βάση ό,τι έβλεπαν μπροστά στα μάτια τους, χωρίς να μπορούν να προχωρήσουν σε περίπλοκες βιολογικές αναλύσεις και να κατανοήσουν τους μηχανισμούς δράσης ενός ιού ή άλλου μικροοργανισμού.

Ας πάρουμε για παράδειγμα την ανεμοβλογιά. Σύνθετος όρος που προκύπτει από τις λέξεις άνεμος και ευλογιά. Όπως και στην περίπτωση της ευλογιάς, μια ιογενή ασθένεια εξαιρετικά επικίνδυνη, πρόκειται για ευφημισμό, καθώς κάθε άλλο παρά ευλογία είναι τέτοιου είδους λοιμώξεις! Το συγκεκριμένο σχήμα λόγου χρησιμοποιήθηκε ώστε να αποφευχθεί η αναφορά σε λέξη που θεωρείται κακή ή δυσοίωνη.

2. Από μια συγκεκριμένη γεωγραφική τοποθεσία

Ο Δρ Peter Piot

Άλλες ασθένειες πήραν το όνομά τους από την περιοχή στην οποία πιστεύεται ότι πρωτοεμφανίστηκαν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο ιός Έμπολα. Το 1976, ο Δρ Peter Piot και οι συνάδελφοί του αναγνώρισαν επισήμως την ύπαρξη του επικίνδυνου ιού. Ο ιός προήλθε συγκεκριμένα από την πόλη Yambuku στο Ζαΐρ (Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό), όμως οι επιστήμονες δεν ήθελαν να δώσουν το όνομα του μικρού χωριού στον ιό, καθώς φοβήθηκαν ότι οι κάτοικοί του θα βίωναν τον κοινωνικό αποκλεισμό και θα στιγματίζονταν για πάντα. Έτσι, ο ιός πήρε το όνομά του από τον ποταμό Έμπολα που βρίσκεται κοντά στο χωριό. Σύμφωνα με τον Piot, το όνομα είναι ειρωνικά ταιριαστό, καθώς στην τοπική γλώσσα το όνομα του ποταμού σημαίνει Μαύρο Ποτάμι.

3. Από τον τρόπο μετάδοσής τους

Είναι μια έξυπνη μέθοδος ονοματοδοσίας, καθώς μπορεί να προειδοποιήσει το ευρύ κοινό και να ενθαρρύνει τη λήψη μέτρων προστασίας. Κάπως έτσι προέκυψε η ονομασία της ελονοσίας στην Αγγλική (malaria), ωστόσο αποδείχθηκε στην πορεία ότι βασίστηκε σε υποθέσεις που ήταν εντελώς λάθος. Ο όρος malaria προέρχεται από την ιταλική φράση mala aria που σημαίνει «κακός αέρας». Οι Αρχαίοι Έλληνες αλλά και οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι η ασθένεια μεταδίδεται από την εισπνοή δύσοσμου αέρα, σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι αυτό είναι λάθος. Ο ελληνικός όρος, από την άλλη, προερχόμενος από τις λέξεις έλος (βάλτος) και νόσος φαίνεται να αποτυπώνει κατάλληλα την προέλευση του νοσήματος, καθώς το παράσιτο της ελονοσίας μεταδίδεται στον άνθρωπο από τα κουνούπια που «συχνάζουν» κοντά σε λιμνάζοντα νερά.

4. Από τον άνθρωπο που τις «ανακάλυψε»

Ο Δρ Burrill B. Crohn

Μεγάλος αριθμός ασθενειών έχει επίσης πάρει το όνομά του από τον επιστήμονα που τις αναγνώρισε επίσημα για πρώτη φορά. Πρόκειται για τον ελάχιστο φόρο τιμής που αποδίδεται στους ακούραστους ερευνητές που αφιέρωσαν τη ζωή τους σε μια συγκεκριμένη ασθένεια ώστε να ανακαλύψουν ποια είναι η αιτία της ή πώς ακριβώς εκδηλώνεται. Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η νόσος του Crohn, η οποία πήρε το όνομά της από τον Δρ Burrill B. Crohn. Ο Crohn μελέτησε τις παθήσεις του στομάχου παρατηρώντας τον πατέρα του, ο οποίος αντιμετώπιζε σοβαρής μορφής δυσπεψία κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Το 1932, ο γιατρός ανακάλυψε ότι η αιτία της συγκεκριμένης νόσου είναι η φλεγμονή που εκδηλώνεται τοπικά σε μια συγκεκριμένη περιοχή του λεπτού εντέρου (ειλεός). Έδωσε αρχικά την ονομασία ειλεΐτιδα στην πάθηση, όμως αργότερα παγιώθηκε η ονομασία νόσος του Crohn προς τιμήν του γιατρού.