Το Σιντριβάνι του τότε και του σήμερα...

Όλοι μας έχουμε περάσει από μπροστά του, αλλά πόσοι άραγε το έχουμε προσέξει ή καλύτερα πόσοι έχουμε αναρωτηθεί για την ιστορία αυτού του "περίεργου πυραμοειδούς" σιντριβανιού; Αποτελεί τόπο συνάντησης των κατοίκων της Θεσσαλονίκης και ένα από τα τοπόσημα της πόλης, ενώ βρίσκεται σε έναν από τους σημαντικότερους συγκοινωνιακούς κόμβους της πόλης, την Πλατεία Σιντριβανιού του 20ου αιώνα. Το πόνημα αυτό είναι αφιερωμένο στο σιντριβάνι του τότε και του σήμερα, του Αβδούλ Χαμίτ και του Ζογγόπουλου, των φοιτητών και του μετρό, της δόξας του 19ου, της εγκατάλειψης του 20ου αιώνα και της απόλυτης απαξίωσης του 21ου αιώνα.

Ιστορία

Η κατασκευή του σιντριβανιού πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο δράσης του Οθωμανού διοικητή Σαμπρί Πασά, κατά την τελευταία περίοδο της οθωμανικής κατοχής, και της μεγάλης κλίμακας πολεοδομικής παρέμβασης που πραγματοποίησε στο πλαίσιο της διαδικασίας εκσυγχρονισμού της Θεσσαλονίκης στη διάρκεια της περιόδου αυτής. Το μνημείο αυτό δωρήθηκε στην πόλη από τον τότε σουλτάνο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Αβδούλ Χαμίτ, ο οποίος διέθεσε 650 χρυσές λίρες για την ανέγερση του, δηλαδή περίπου 210.500 ευρώ με το σημερινό σύστημα. Ο ίδιος ήθελε να ομορφήνει την Πλατεία Καλαμαριάς, όπως λεγόταν τότε, η οποία δημιουργήθηκε από την κατεδάφιση των ανατολικών τειχών και της Κασσανδρεώτικης Πύλης και να στολίσει την λεωφόρο Χαμιδιέ (σημερινή Εθνικής Αμύνης), που διαμορφώνονταν εκείνη την περίοδο.

Στις 25 Φεβρουαρίου 1889 άρχισε η κατασκευή του με επίσημη τελετή και τα εγκαίνια του έγιναν με λαμπρότητα στις 21 Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου. Όπως έγραψαν τοπικές εφημερίδες της εποχής. "Γύρω από την κρήνη στήθηκαν στεφάνια και σημαίες, ενώ μέγα πλήθος είχε μαζευτεί από τις πρώτες πρωϊνές ώρες στο σημείο. Στις 7:30 κατέφθασε ο διοικητής της πόλης, συνοδευόμενος από τους προξένους των Ξένων Δυνάμεων και αξιωματικούς του αγγλικού στόλου. Μάλιστα η κρήνη άρχισε να αναβλύζει σιρόπι από βύσσινο, με το οποίο ξεδίψασαν όλοι οι παρευρισκόμενοι με πρώτο τον Διοικητή." Το γεγονός οφείλεται στην σύνδεση από την Δημαρχία του δικτύου ίδρευσης της πόλης με βαρέλια γεμάτα σιρόπι, τα οποία ήταν τοποθετημένα στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται η βόρεια πύλη της ΔΕΘ.

Κατά τον 20ο αιώνα στην πλατεία κατέληγαν οι δρόμοι Εθνικής Αμύνης, λεωφόρος Στρατού, Νοσοκομείων (σημ. Γρηγορίου Λαμπράκη), Χορτατζήδων και Εγνατία. Το τραμ που υπήρχε κάποτε στη Θεσσαλονίκη ερχόταν από τον Λευκό Πύργο, περνούσε σύρριζα από το μαρμάρινο πεζούλι του σιντριβανιού, έστριβε αριστερά και έμπαινε στην Εγνατία. Στην γωνία με την οδό Χαμιδιέ ήταν το τραπεζοειδές σουλτανικό κτίριο με τα πολλά παράθυρα, εκεί που βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο ABC. Όταν επισκέφτηκε την Θεσσαλονίκη ο σουλτάνος Μεχμέτ Ρεσάτ στις 31 Μαϊου 1911, οι εθνότητες της πόλης έστησαν η καθεμιά την τιμητική της αψίδα σε διαφορετικό σημείο της διαδρομής που θα ακολουθούσε η άμαξα του σουλτάνου. Η Ελληνική Κοινότητα έστησε την αψίδα της στην Πλατεία Σιντριβανιού, ακριβώς απέναντι από το τραπεζοειδές κτίριο. Στην ανατολική πλευρά, ανάμεσα στην οδό Νοσοκομείων και την τότε Λεωφόρο Στρατού. βρισκόταν μέχρι το 1935, όταν και καταργήθηκε, το Ανώτερο Παρθεναγωγείο, οι μαθήτριες του οποίου έδιναν ζωή και έναν νεανικό τόνο στην πλατεία κατά τα μεσοπολεμικά χρόνια.

Το 1936, ο δήμος Θεσσαλονίκης έβγαλε το σιντριβάνι για διευκόλυνση της κυκλοφορίας, το πέταξε άχρηστο στο παλιό γήπεδο της ΧΑΝΘ και αργότερα το μετέφερε στο εργοτάξιο του δήμου. Ήταν η εποχή που διανοίχτηκε η σημερινή Εγνατία οδός. Το σιντριβάνι παρέμεινε για πολλά χρόνια στο εργοτάξιο του δήμου στην Τούμπα, ενώ κάποια μαρμάρινα τμήματά του καταστράφηκαν, καθώς πέρασαν με απερισκεψία σε δεύτερη χρήση. Το 1976, εντοπίστηκαν στο εργοτάξιο τμήματα από το σιντριβάνι: οι τρεις μαρμάρινες ημικυκλικές γούρνες, ένα από τα τρία φουρούσια και η βάση του οβελίσκου. Έπειτα από έρευνα σε φωτογραφίες αρχείου και τουρκικά σχέδια, έγινε εφικτή η αποκατάστασή του.

Το 1977 αναστηλώθηκε, ωστόσο ολόκληρο σχεδόν το πάνω τμήμα είναι πιστό αντίγραφο του αυθεντικού. Η επανατοποθέτησή του στις 20 Ιουλίου του 1977 δεν έγινε στην ακριβή θέση (αλλά σε πολύ κοντινό σημείο), λόγω των πολεοδομικών ανασχηματισμών. Σήμερα σώζεται λαβωμένο όχι από την φθορά του χρόνου, αλλά από την αδιαφορία των σύγχρονων κατοίκων (περιβαλλοντική ρύπανση, γκράφιτι)

Αρχιτεκτονική

Η κατασκευή του, από λευκό μάρμαρο στο τέλος του 19ου αιώνα, έγινε με το συνδυασμό οθωμανικών και δυτικότροπων στοιχείων και ήταν επηρεασμένη από τις πολυάριθμες κρήνες της οθωμανικής αυτοκρατορίας που κοσμούσαν την πόλη. Το ανώτερο τμήμα του χαρακτηρίζεται από κλασική δυτικοευρωπαϊκού τύπου μορφή, ενώ ο οβελίσκος παραπέμπει σε αιγυπτιακά πρότυπα. Το σιντριβάνι στηρίζεται σε κυκλική βάση και αποτελείται από τρία ημικύκλια (γούρνες). Στο πίσω μέρος κάθε γούρνας υπάρχει διάκοσμος με σταγόνες, που παραπέμπει στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική των ναών και το νεοκλασικισμό. Το νερό κυλά μέσα από λεοντοκεφαλές, στοιχείο που συναντάται στη λαϊκή αρχιτεκτονική του τόπου.

Οβελίσκος

Λεοντοκεφαλή

Γούρνα και διάκοσμος από σταγόνες



Κυκλική βάση