Κυριακή 7 Φεβρουαρίου 2016

Φραγκομαχαλάς, μια γειτονιά ανασταίνεται.


Πλατεία Εμπορίου

Ένα κρυμμένο διαμάντι στην καρδιά του κέντρου της Θεσσαλονίκης. Κρυμμένος από πολυκατοικίες
και φρικαλέες γυάλινες οικοδομές, ο Φραγκομαχαλάς αποτελεί ένα μέρος μυστικό και προφανώς λιγότερο αναπτυγμένο όσο τα κοντινά Λαδάδικα. Οι περισσότεροι Θεσσαλονικείς αναφέρονται σε αυτόν ως "περιοχή οδού Βαλαωρίτου", χωρίς να γνωρίζουν ότι επρόκειτο για το εμπορικό κέντρο της πόλης κατά τον 19ο αιώνα. Με αφορμή λοιπόν, τις πρόσφατες αναπλάσεις στην ιστορική γειτονιά, οι οποίες περιλαμβάνουν πεζοδρομήσεις, δενδροφυτεύσεις και βιοκλιματικές επεμβάσεις και έχουν ως σκοπό να προσδώσουν μια φιλικότερη και ελκυστικότερη όψη στον Φραγκομαχαλά, γράφω αυτό το άρθρο ώστε να συγκεντρώσω όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την περιοχή και τα μνημεία της, με αποτέλεσμα να μάθουν οι αναγνώστες της εφημερίδας ότι η πόλη μας διαθέτει μερικά εντυπωσιακά μυστικά που κρύβονται εκεί που δεν το περιμένεις!


Ιστορία Φραγκομαχαλά




Ο Φραγκομαχαλάς της Οθωμανικής Θεσσαλονίκης, στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα μπορεί να οριστεί, μέσα στις άκρες, από την οδό Δωδεκανήσων στα δυτικά μέχρι την Εγνατία στα βόρια, την Τσιμισκή στα νότια και την Βενιζέλου στα ανατολικά Όπως μαρτυρά το όνομα της συνοικίας εκεί συνήθιζαν να μένουν οι Ευρωπαίοι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης, που την εποχή εκείνη αριθμούσαν περίπου στις 6.500, ενώ ταυτόχρονα αποτελούσε την κύρια περιοχή όπου διέμεναν οι Εβραίοι με το αρχοντικό των Αλλατίνι, στον κήπο του οποίου αργότερα χτίστηκε η Τράπεζά τους (Τράπεζα Θεσσαλονίκης στη στοά Μαλακοπής), να δεσπόζει.

Map of Φραγκομαχαλας


Την εποχή εκείνη, στην περιοχή μεταξύ της οδού της Οθωμανικής Τράπεζας, η σημερινή Λέοντος Σοφού, της Σαμπρί Πασά Τζαντεσί, η σημερινή οδός Βενιζέλου, της Τας Χανί, η σημερινή οδός Εδέσσης, της οδού Φιντζαντιλάρ (Φλιτζανοπωλητών), η σημερινή οδός Βασιλέως Ηρακλείου και της Βαρντάρ καπισί, σημερινή Εγνατία, απλωνόταν το κέντρο του εμπορικού κόσμου της Θεσσαλονίκης. Εργαστήρια και εμπορικά καταστήματα, μουσουλμάνων, εβραίων και χριστιανών όλων των δογμάτων, στοές, ασφαλιστικά γραφεία, καφενεία, εστιατόρια, ναυτιλιακές εταιρείες και ξενοδοχεία (χάνια) βρίσκονταν παντού προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο εμπορικός κόσμος που έκανε δουλειές στη Θεσσαλονίκη.



Με την ανάπτυξη της μεταποίησης, η περιοχή του Φραγκομαχαλά υπήρξε η βιοτεχνική όψη της Θεσσαλονίκης. Εκεί, στα στενά και γραφικά ανήλια σοκάκια, υπήρχαν μαγαζιά με μηχανές ραψίματος να δουλεύουν αγόγγυστα παράγοντας ρούχα και λευκά είδη, ενώ πλήθος φορτηγών γέμιζαν και ξεφόρτωναν πρώτες ύλες, ρούχα, λευκά είδη και εργόχειρα. Η παρακμή της μεταποίησης έφερε παρακμή και στην περιοχή , η οποία είναι ορατή όταν περάσει κανείς από εκεί κατά τη διάρκεια της ημέρας.


Πως θα μοιάζει ο Φραγκομαχαλάς μετά τις αναπλάσεις

Πάνε τρία-τέσσερα χρόνια τώρα που η τροχιά της νέας, αλλά άναρχης ανάπτυξης, έχει διαμορφώσει στην περιοχή ένα νέο σκηνικό. Σε ιστορικούς δρόμους και στενά, εκεί όπου από τον 19ο αιώνα αλλά και τη «χρυσή» εποχή της μεταποίησης και της βιοτεχνίας χτυπούσε η καρδιά του εμπορίου, τώρα χτυπά ο σφυγμός της νυχτερινής διασκέδασης και, ενίοτε, της καλλιτεχνικής δημιουργίας.


Η οδός Φράγκων μετά τις βιοκλιματικές επεμβάσεις

Η εικόνα της ιστορικής περιοχής του Φραγκομαχαλά είναι πολυκύμαντη και ακολουθεί την ιστορική εξέλιξη της Θεσσαλονίκης, από όταν η πόλη ήταν ακόμα Οθωμανική, μέχρι τις μέρες μας, που η περιοχή αυτή έχει ξαναζωντανέψει από νέους καλλιτέχνες, επιστήμονες και μουσικούς που έχουν στήσει εκεί τα ατελιέ τους, καθώς και από γραφικά καφέ, εστιατόρια και μεζεδοπωλεία, που αποτελούν το κέντρο της εναλλακτικής διασκέδασης στην πόλη μας.




9 σημεία που αξίζει να επισκεφτεί κάποιος στον Φραγκομαχαλά


1) Οδός Αγίου Μηνά: Η σημερινή οδός Αγίου Μηνά στο παρελθόν ονομαζόταν οδός Ι. Τσιμισκή και είναι ένας από τους παλαιότερους δρόμους της πόλης μας, καθώς αποτελούσε το νότιο όριο της Αγοράς που άρχιζε από την Εγνατία και έφτανε ως τη νότια πλευρά της εκκλησίας του Αγίου Μηνά. Αποτελούσε τον νοτιότερο μεγάλο δρόμο της πόλης μέχρι τη διάνοιξη της Προξένου Κορομηλά το 1876 και απείχε λίγα μέτρα από το θαλάσσιο τείχος, ενώ ήταν ο δρόμος που ένωνε την Πύλη του Γιαλού (σημερινή Πλατεία Εμπορίου) με την πύλη του Ντεφτερντάρ στον Λευκό Πύργο. Από το 1882 και μετά πραγματοποιούνται στο δρόμο πολλές επεμβάσεις, διαπλατύνσεις και ευθυγραμμίσεις με στόχο τη διευκόλυνση της εμπορικής δραστηριότητας της περιοχής της Αγοράς, και ειδικά της συγκεκριμένης οδού, στην οποία λειτουργούν πλήθος εργαστηρίων, καταστημάτων, παντοπωλείων κα. Στα 1919 η παλιά Τσιμισκή έχει ισοπεδωθεί και το μόνο κομμάτι της που παραμένει άθικτο μετονομάζεται σε Αγίου Μηνά.
Από τη εποχή πριν το 17 σώζονται μόνο 3 κτίρια. Τα δύο που βρίσκονται νότια του Ναού του Αγίου Μηνά (το γωνιακό με τη Βενιζέλου, το κτίριο της Πρώην Τράπεζας Αθηνών και το κολλητό του, αυτό που στέγαζε μέχρι το 1917, την Τράπεζα Ανατολής) και αυτό στον αριθμό 8, στο τμήμα μετά την Δραγούμη, το κτίριο της στοάς Φόρογλου.


Στα αριστερά το κτίριο Γκατείνο Φλωρεντίν, στα δεξιά το κτίριο του Εβραϊκού Μουσείου.


2) Κτίριο Καζές: Το Μέγαρο Καζές βρίσκεται στη γωνία των οδών Αγίου Μηνά, Ι. Δραγούμη και Τσιμισκή και κτίστηκε το 1924 από τον Γ.Καζέ. Τα σχέδια της οικοδομής έκανε ο αρχιτέκτονας Φιλήμονας Παιονίδης, ενώ η κάτοψη του κτιρίου οργανώνεται γύρω από έναν κεντρικό τετράγωνο χώρο, ανοιχτό σε όλο το ύψος του κτιρίου, που καταλήγει σε υαλωτή στέγη, ώστε όλη η κατασκευή να περιλούζεται από άπλετο φως.




3) Στοά Σαούλ: Το 1867, στο πλαίσιο των πολεοδομικών επεμβάσεων για την αναδιοργάνωση της πόλης, διανοίγεται η οδός Βενιζέλου πόλος έλξης όλων των εμπορικών δραστηριοτήτων. Σε αυτόν τον εμπορικό άξονα της πόλης ο Σαούλ Μοδιάνο αποφασίζει να κτίσει μεταξύ 1867-1881 την “Cité Saül”, μία εμπορική πολιτεία πιθανώς σε σχέδια του Vitaliano Pοselli, η οποία καταστράφηκε ολοκληρωτικά από την Πυρκαγιά του 1917.Στον επανασχεδιασμό της ενσωματώνονται στοιχεία της αρχικής στοάς, ενώ ταυτόχρονα γίνεται μια προσπάθεια εφαρμογής της τυπολογίας των ευρωπαϊκών εμπορικών στοών του 19ου αιώνα. Το 1929 σε σχέδια του Κάρολου Μοδιάνο, κτίστηκε το νέο τμήμα της (κυρίως προς την οδό Βενιζέλου), στο οποίο κυριαρχούν στοιχεία Art Deco, σε αντίθεση με το παλαιότερο νεοαναγεννησιακό στυλ της οδού Βασιλέως Ηρακλείου.



4) Εβραϊκό Μουσείο: Το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε για να τιμήσει την πλούσια και δημιουργική Σεφαραδίτικη κληρονομιά του πολιτισμού που αναπτύχθηκε στην πόλη αυτή μετά τον 15ο αιώνα. Το Μουσείο στεγάζεται σε ένα από τα σπάνια κτίρια εβραϊκής ιδιοκτησίας που σώθηκαν από την πυρκαγιά του 1917. Το επιβλητικό αυτό κτίριο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης που στέγασε
κατά καιρούς την Τράπεζα Αθηνών και τα γραφεία της εβραϊκής εφημερίδας "L' Independent", είναι
σιωπηλός μάρτυρας της Εβραϊκής παρουσίας που κάποτε γέμιζε τους δρόμους της πόλης.
Στο ισόγειο βρίσκονται ταφόπλακες και επιτύμβιες στήλες από τη μεγάλη εβραϊκή νεκρόπολη που
εκτείνονταν ανατολικά από τα τείχη της πόλης. Στο κεντρικό σημείο του πρώτου ορόφου εκτίθεται η
ιστορία της εβραϊκής παρουσίας στη Θεσσαλονίκη από τον 3ο αιώνα π.κ.π. μέχρι το Δεύτερο
Παγκόσμιο Πόλεμο.Ένας ειδικός εκθεσιακός χώρος αναφέρεται στη γενοκτονία όπως αυτή
επηρέασε την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης στο σύνολο της. Περίπου 49.000 μέλη της
ιστορικής αυτής κοινότητας εκτοπίστηκαν στα στρατόπεδα Άουσβιτς και Μπέργκεν Μπέλσεν όπου
και εξοντώθηκαν.



5) Οδός Εδέσσης: Μια από τις πιο άγνωστες οδούς της Θεσσαλονίκης αλλά σίγουρα από τις πιο όμορφες, καθώς έχει διατηρήσει την κτιριακή της συνοχή αναλλοίωτη από το 1917. Τα κτίρια της χρονολογούνται στο σύνολό τους πριν από την Πυρκαγιά του 1917 και αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα του εκλεκτισμού που κυριαρχούσε στην Θεσσαλονίκη στις αρχές του 20ου αιώνα. Τα κτίρια αυτά είναι: Κύρτση Χαν (1910), Εμνιέτ Χαν-Μέγαρο Νάτσινα (1896), Εδέσσης 7 (1915), Εδέσσης 4 (1911), Μπενσουσάν Χαν (1895)

Εμνιέτ Χαν-Μέγαρο Νατσίνα (1896)

Μπενσουσάν Χαν (1895)


6) Στοά Μαλακοπής: Το κτίριο, κέντρο του Φραγκομαχαλά της οθωμανικής Θεσσαλονίκης χτίστηκε το 1906 σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι και στέγασε την Τράπεζα Θεσσαλονίκης που είχε ιδρυθεί το 1888 από την οικογένεια Αλλατίνι. Το οικόπεδο στο οποίο κτίστηκε η στοά ήταν ιδιοκτησία του Εδουάρδου Αλλατίνι (μέλος της γνωστής για την οικονομική της δραστηριότητα εβραϊκής οικογένειας) ο οποίος το αγόρασε την περίοδο μεταξύ 1904-1906. Το 1904 στο βόρειο τμήμα του οικοπέδου υπήρχε ένα μοναδικό κτίριο με έναν κήπο που εκτεινόταν προς το νότο, το οποίο είχε κατασκευαστεί το 1862 και στέγαζε αρχικά την οικογένεια Αλλατίνι. Το 1906 χτίστηκε η στοά στο σημείο όπου βρισκόταν ο κήπος, προκειμένου να στεγαστούν διάφορα καταστήματα αλλά και η Τράπεζα της Θεσσαλονίκης. Η τελευταία άνοιξε τις πόρτες της στη στοά Μαλακοπής το 1907, όταν ο διευθυντής της τράπεζας Αλφρέντο Μισραχί αγόρασε το κτίριο για λογαριασμό της τράπεζας.


Οι κατασκευαστικές αρχές που ακολουθεί ο Ποζέλι είναι κλασικιστικές όπως η ορθογώνια συμμετρική κάτοψη γύρω από έναν κεντρικό χώρο, που ενσωματώνεται στον κύριο όγκο του κτιρίου, ο οποίος είναι καλυμμένος με γυάλινη οροφή. Το 1978 οι δείκτες του εντυπωσιακού ρολογιού, στην είσοδο της στοάς Μαλακοπής σταμάτησαν, δείχνοντας έως και σήμερα 11.05, η οποία ήταν η στιγμή που χτύπησε ο σεισμός τη Θεσσαλονίκη. Σήμερα το κτίριο έχει και πάλι ζωή, αφού νέοι κάθε ηλικίας συχνάζουν στα ατμοσφαιρικά μπαράκια και εστιατόρια, που έχουν ανοίξει στο εσωτερικό της στοάς.

Ό,τι έμεινε από το Αρχοντικό Αλλατίνι


7) Καθολική Εκκλησία:
Η Καθολική Εκκλησία στη Θεσσαλονίκη είναι κτισμένη το 1897 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli. Ο ναός αποπερατώθηκε το 1899 και κτίστηκε στη θέση παλιότερου, χτισμένου το 1743. Βρίσκεται στην οδό Φράγκων, τον κεντρικό δρόμο του Φραγκομαχαλά, 
Πρόκειται για μια εξαιρετική τρίκλιτη Βασιλική με ημικυλινδρικό θόλο και υιοθετεί αναγεννησιακά πρότυπα. Ακολουθεί μια αρχιτεκτονική γραμμή που συναντάμε κυρίως σε χώρες του εξωτερικού και στη συγκεκριμένη περίπτωση στη Γαλλία. Κιονοστοιχίες κορινθιακού ρυθμού και άλλες καλλιτεχνικές λεπτομέρειες καλωσορίζουν όσους εισέλθουν. Στο κέντρο του Ιερού βρίσκεται η μορφή της Θεοτόκου ενώ την προσοχή μαγνητίζει και το άγαλμα του Αποστόλου Παύλου. Τα αριστουργηματικά βιτρώ που καλύπτουν τα ανοίγματα των παραθύρων δίνουν μια πραγματικά όμορφη αίσθηση με τα χρώματα να παίζουν με το φως. Δυστυχώς το πανέμορφο αυτό οικοδόμημα είναι κρυμμένο πίσω από πολυκατοικίες και είναι εξαιρετικά δύσκολο για τον περπατητή να το αντιληφθεί.



8) Οδός Βαλαωρίτου: Η οδός Βαλαωρίτου με τα όμορφα νεοκλασικά και τις μοντέρνες καφετέριες είναι αυτή την στιγμή ίσως ο καλύτερος προορισμός για κάποιον που θέλει να νιώσει τον πραγματικό ρυθμό της πόλης και να βιώσει την νυχτερινή ζωή της Θεσσαλονίκης. Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν τα σοκάκια που την περιτριγυρίζουν, όπως η οδός Πάικου (καλύτερα καλντερίμι), ίσως ο ομορφότερος δρόμος του Φραγκομαχαλά, ο οποίος αποπνέει ατμόσφαιρα Μεσαίωνα.



9) Κρατικό Ωδείο: Το επιβλητικότερο κτίριο του Φραγκομαχαλά είναι χωρίς καμία αμφιβολία το Κρατικό Ωδείο επί της οδού Φράγκων, το οποίο αποτελεί ένα εκλεκτικιστικό δείγμα με νεομπαρόκ στοιχεία και πολλές επιδράσεις από την γαλλική αρχιτεκτονική. Στην πρόσοψη του κτιρίου υπάρχει η επιγραφή με τα ονόματα των αρχιτεκτόνων, Barouh και Amar, ενώ τα αγάλματα που βρίσκονται στον κήπο του παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς είναι του 20ου αιώνα και είχαν εισαχθεί από ευρωπαϊκές χώρες. 


Το κτίριο κτίστηκε μετά το 1903 στη θέση που βρισκόταν από το 1826 το αρχοντικό μιας από τις πλουσιότερες και σπουδαιότερες οικογένειες της Θεσσαλονίκης, των Άμποτ που κατάγονταν από τη Σκοτία, ενώ στέγαζε το υποκατάστημα της Οθωμανικής Τράπεζας στη Θεσσαλονίκη από το 1863 μέχρι το 1930. Το παλιό αρχοντικό ανατινάχτηκε από Βούλγαρους κομιτατζήδες κατά τα Απριλιανά του 1903, με αποτέλεσμα να ανακατασκευαστεί, διατηρώντας όμως την αρχική του μορφή, από τον περίφημο αρχιτέκτονα της εποχής Βιταλιάνο Ποζέλι. Κατά τη διάρκεια της μεγάλης πυρκαγιάς του 1917, το κτίριο προστατεύεται από πυροσβεστικές δυνάμεις και διασώζεται με ελάχιστες ζημιές, ενώ από το 1949 μέχρι το 1978 παρέμεινε στην ιδιοκτησία του ΙΚΑ, όπως φανερώνεται και από την πρόσοψη. Από το 1983 ανήκει στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης.



Υ.Γ Συγνώμη αν κούρασα λίγο όποιον αποφάσισε να διαβάσει το άρθρο με τις πολλές πληροφορίες, αλλά τις θεωρώ απαραίτητες ώστε να γίνει κατανοητή η σημασία μιας από τις πιο ιστορικές γειτονιές της πόλης μας και να διαφωτιστούν οι αναγνώστες, σε συνδυασμό και με τις φωτογραφίες, όσον αφορά μια περιοχή που έχει πέσει σε αφάνεια και οφείλει να επανέλθει στο προσκήνιο!

Πηγές:http://thessalonikihouses.gr/
            parallaximag.gr
            http://www.ethnos.gr/














Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η Εφημερίδα των μαθητών του 2ου Πρότυπου Πειραματικού Γυμνασίου θεσσαλονίκης