Graffiti - Έγκλημα ή Τέχνη

Ιστορία

Το γκράφιτι με την σημερινή του μορφή εμφανίζεται στα τέλη του 1960 στην Φιλαδέλφεια των Η.Π.Α και συγκεκριμένα στις κοινότητες των Αφροαμερικανών όπου οι δράστες έγραφαν το όνομά τους στους τοίχους της πόλης. Νωρίτερα, μορφές γκράφιτι θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν διάφορες τοιχογραφίες ή επιγραφές σε σπήλαια. Επίσης χρησιμοποιήθηκε από διάφορες συμμορίες για την χάραξη των συνόρων δράσης τους.  Στην Ελλάδα το γκράφιτι εδραιώθηκε το 1990 με τα πρώτα  δημιουργήματα να πραγματοποιούνται σε συρμούς του ΗΣΑΠ, γεγονός που δίχασε την κοινή γνώμη και οδήγησεσε συλλήψεις, ακόμα και φυλακίσεις ατόμων. Με την αρχή του 21ου αιώνα το γκράφιτι έχει γίνει αποδεκτό από την κοινωνία  καθώς πλέον διοργανώνονται επίσημοι διαγωνισμοί ενώ και η πολιτεία παραχωρεί χώρους για την δημιουργία γκράφιτι.

Νομικό Πλαίσιο

Η εγχώρια έννομη τάξη δεν προβλέπει ξεχωριστό νόμο ο οποίος ποινικοποιεί το γκράφιτι. Η δημιουργία γκράφιτι τιμωρείται για την φθορά ξένης ιδιοκτησίας. Μάλιστα, η ποινική δίωξη ασκείται αυτεπαγγέλτως χωρίς να απαιτείται έγκληση του παθόντος στις περιπτώσεις όπου η φθορά έγινε απρόκλητα. Το ίδιο προβλέπεται και εφόσον η φθορά αφορά αρχαιολογικό ή καλλιτεχνικό ή ιστορικό μνημείο ή αντικείμενο τοποθετημένο σε δημόσιο χώρο. Βέβαια εφόσον δοθεί σχετική άδεια από τον ιδιοκτήτη ή από την Αρμόδια  Αρχή το παράνομο της πράξης αίρεται και το γκράφιτι δεν τιμωρείται.

Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το γκράφιτι τέχνη; Δεν υπάρχει κάποιος πειστικός λόγος για να μας οδηγήσει στην απόρριψη του γκράφιτι ως μορφή τέχνης. Πολλοί καλλιτέχνες χρησιμοποιούν σπρέι επάνω σε καμβά ή αλλού για να δημιουργήσουν ένα καλλιτέχνημα. Θα ήταν παράδοξο να χαρακτηρίσουμε ως τέχνη ένα δημιούργημα το οποίο αποτυπώνεται επάνω σε έναν καμβά αλλά να μην παραδεχτούμε ως τέχνη το ίδιο ακριβώς έργο που αποτυπώνεται αντί σε καμβά σ’ έναν τοίχο ή σ’ ένα βαγόνι τρένου. Το παράνομο πολλές φορές της πράξης δεν αναιρεί τον χαρακτηρισμό του ως τέχνη. 

Είναι το γκράφιτι έγκλημα; Όπως είδαμε παραπάνω όταν το γκράφιτι δεν πραγματοποιείται με τις προϋποθέσεις του νόμου αποτελεί αδίκημα. Άλλωστε θα ήταν επικίνδυνο να υπάρξει ασυδοσία και ο καθένας να μπορούσε να δημιουργεί γκράφιτι οπουδήποτε ήθελε χωρίς αυτό να έχει ανάλογες συνέπειες. Θα ήταν απαράδεκτο να έμενε ατιμώρητος όποιος ζωγράφιζε ιστορικά μνημεία, ναούς, αγάλματα κτλ. Θα ήταν κοινωνικά άδικο να ξοδεύουν το κράτος και οι ιδιώτες μεγάλα χρηματικά ποσά για τον καθαρισμό των χώρων που τους ανήκουν και φιλοξενούν χωρίς την θέληση τους την έμπνευση κάποιου αγνώστου.

Το γκράφιτι αποτελεί ταυτόχρονα μορφή τέχνης αλλά και έγκλημα. Σημαντικό είναι να βρεθεί το όριο μεταξύ αυτών των δύο ώστε το γκράφιτι να αποτελέσει μια μορφή τέχνης που δεν βανδαλίζει αλλά προάγει τις αξίες της τέχνης. Η δημιουργία γκράφιτι αποτελεί μια πραγματικότητα που η έννομη τάξη με την ποινικοποίηση του δεν μπορεί να περιορίσει. Άλλωστε το γκράφιτι αποτελεί μια μορφή αντίδρασης στην κοινωνική καταπίεση κι ένα διέξοδο για τους δημιουργούς του.