Open House, η δράση που έγινε θεσμός

Το Open House είναι ένας από τους σημαντικότερους διεθνείς θεσμούς για την ανάδειξη και προώθηση της αρχιτεκτονικής. Η ιδέα ξεκίνησε από το Λονδίνο το 1992 και μέχρι σήμερα διαδόθηκε σε πολλές πόλεις ανά την υφήλιο αποκτώντας συστηματικούς επισκέπτες και υποστηρικτές. Η Θεσσαλονίκη αποτελεί την πόλη που έφερε το Open House στην Ελλάδα και μπορούμε να πούμε ότι έπειτα από 4 χρόνια διοργάνωσης της δράσης, έχει καθιερωθεί ως ένα από τα δημοφιλέστερα events της πόλης μας. Κατά την διάρκεια του Open House δημόσια και ιδιωτικά κτίρια ανοίγουν τις πύλες τους στο κοινό δωρεάν και η πόλη μετατρέπεται σε ένα μεγάλο μουσείο, με εκθέματα τα ίδια της τα κτίρια και την αρχιτεκτονική της.

Εγώ ως λάτρης της ιστορίας και αρχιτεκτονικής της πόλης μας δεν θα μπορούσα να λείψω από το φετινό ραντεβού, το οποίο διοργανώθηκε το Σαββατοκύριακο 21-22 Νοεμβρίου και κατά την γνώμη μου είναι το πιο λαμπερό του θεσμού, καθώς δεκάδες νέα κτίρια άνοιξαν, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι θαυμαστές του Open House που σχημάτιζαν μεγάλες ουρές έξω από μερικά αρχιτεκτονικά κοσμήματα της Θεσσαλονίκης. Πέρσι, επισκέφτηκα κτίρια στην περιοχή της Άνω Πόλης, έτσι φέτος αποφάσισα να κατευθυνθώ σε σημεία του κέντρου της πόλης, από το Βυζαντινό Μουσείο ως την Πλατεία Αριστοτέλους. Φυσικά, θα σας παρουσιάσω φωτογραφικό υλικό και πληροφορίες για τα μέρη που επισκέφτηκα. Όσοι επιθυμούν να συμμετάσχουν σε αυτή την τόσο σημαντική γιορτή της πόλης μπορούν να μπουν στον site της δράσης και να ενημερωθούν: http://www.openhousethessaloniki.gr/

1. Ανάκτορα Γαλερίου

Τα Ανάκτορα του Γαλέριου, μέρος του Γαλεριανού Συγκροτήματος που περιλαμβάνει τα Ανάκτορα, την Καμάρα, την Ροτόντα, τον Ιππόδρομο και την Θριαμβική Στοά, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κτίρια της "Τετραρχίας" (σύστημα διακυβέρνησης που θεσπίστηκε από τον Διοκλητιανό το 293 μ.Χ. και χώρισε το αχανές ρωμαϊκό κράτος σε τέσσερα μέρη) και το καλύτερα σωζόμενο στην Ευρώπη. Κτίστηκε το 299 σε μία τεράστια επιφάνεια 150.000 περίπου τ.μ. και εκτεινόταν από τη θάλασσα μέχρι την Ροτόντα και από τα Ανατολικά τείχη μέχρι την Πλατεία Ναυαρίνου. Παρότι τα περισσότερα τμήματα του οικοδομήματος βρίσκονται σήμερα κάτω από δρόμους και πολυκατοικίες, ένα αξιόλογο κομμάτι έχει ανασκαφεί και αναδειχτεί. Δυστυχώς, με εξαίρεση το Open House, δεν είναι επισκέψιμο λόγω έλλειψης φύλαξης.

Τα τμήματα του ανακτόρου είναι:

α) Κεντρική περίστυλη αυλή:



Αυτό το κεντρικό περίστυλο αίθριο περιβαλλόταν κατά τις τρεις πλευρές του από 11 δωμάτια, στα οποία διέμεναν μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας. Πλαισιωνόταν από διαδρόμους με ψηφιδωτά δάπεδα, που το απομόνωναν από τα υπόλοιπα κτίσματα του κτιρίου.

β) Δεξαμενή:



Κατασκευάστηκε σε μια ύστερη οικοδομική φάση του συγκροτήματος, ενώ αποτελεί ένα θολοσκεπές διώροφο κτίσμα, του οποίου η υποδομή αποτελούνταν από μια ημικυλινδρική καμάρα που στήριζε τον όροφο, όπου συλλέγονταν το νερό της βροχής. Τα πλεονάζοντα νερά της δεξαμενής διοχετεύονταν μέσω πήλινων σωληνώσεων στον αποχετευτικό αγωγό που προμήθευε τα λουτρά του ανακτόρου.

γ) Λουτρά

Το συνολικό μήκος του οικοδομήματος, που βρισκόταν σε έναν βασικό άξονα ο οποίος οδηγούσε στη νότια είσοδο του ανακτόρου, δεν είναι γνωστό, γιατί η ανασκαφή του δεν έχει ολοκληρωθεί. Βόρεια των λουτρών σώζονται τα ερείπια μιας ακόμη δεξαμενής, και στα ανατολικά διώροφο κτίσμα με βοηθητικούς χώρους. Τα λουτρά κατά την ρωμαϊκή εποχή ήταν κτίρια με ειδικές εγκαταστάσεις, τα οποία λειτουργούσαν συγχρόνως και ως κέντρα ψυχαγωγίας και κοινωνικών συναναστροφών.

Είχαν τουλάχιστον τρεις βασικές αίθουσες για λούσιμο με κρύο (calidarium), χλιαρό (tepidarium) και ζεστό νερό (calidarium), καθώς και βοηθητικούς χώρους απαραίτητους για την λειτουργία τους. Για την θέρμανση των αιθουσών που διέθεταν λουτήρες ζεστού νερού υπήρχε εστία, από την οποία ο θερμός αέρας της πυράς, με ένα σύστημα αγωγών, διοχετευόταν στους τοίχους και κάτω από τα δάπεδα.

         
   

      Ο λουτήρας με το κρύο νερό 

     

                                      

          Ο λουτήρας με το ζεστό νερό

                                      

 

        Ο λουτήρας με το χλιαρό νερό

δ) Βασιλική (αίθουσα ακροάσεων)

Πρόκειται για μονόκλιτη, επιμηκή αίθουσα με αψίδα στη νότια πλευρά και κύρια είσοδο με προθάλαμο στην βόρεια. Το κτίριο είχε εσωτερικές διαστάσεις 24x67μ., ύψος περίπου 30μ. και δύο ανοίγματα στη δυτική πλευρά που επέτρεπαν την πρόσβαση στους χώρους του ανακτόρου το οποίο βρισκόταν δυτικά. Εσωτερικά, είχε πολυτελή διάκοσμο με μάρμαρα στους τοίχους και ψηφιδωτό δάπεδο στον προθάλαμο και στην αψίδα. Από το μεγαλοπρεπές κτίριο σώζεται η δυτική τοιχοποιία και το μεγαλύτερο μέρος της αψίδας, ενώ το υπόλοιπο τμήμα βρίσκεται κάτω από τον πεζόδρομο της Δημητρίου Γούναρη.

ε) Οκτάγωνο

Πρόκειται για ένα μεγαλοπρεπές κτίριο, που οφείλει το όνομα του στο σχήμα της κάτοψής του. Αρχικά προοριζόταν για αίθουσα θρόνου ή αίθουσα ακροάσεων, όμως, πριν την ολοκλήρωση της κατασκευής του, άλλαξε χρήση και πιθανά λειτούργησε ως χριστιανική εκκλησία. Εσωτερικά διαμορφώνεται με επτά ημικυκλικές κόγχες, μία εκ των οποίων είναι μεγαλύτερη από τις άλλες. Η κύρια είσοδος του Οκταγώνου βρίσκεται στη νότια πλευρά. Προς νότο επικοινωνούσε με ένα μεγάλο, επιμήκη προθάλαμο, οι στενές πλευρές του οποίου σχηματίζουν ημικυκλικές κόγχες.

Είχε λαμπρή εσωτερική διακόσμηση, με πολυτελή μάρμαρα στους τοίχους και στα δάπεδα. Ειδικότερα το δάπεδο, συνολικής έκτασης 700τ.μ., κοσμούνταν με μεγάλες έγχρωμες μαρμάρινες πλάκες & πλακίδια.

2. Διαμέρισμα στα Ηλύσια

Ο κινηματογράφος Ηλύσια ιδρύθηκε το 1930 και στεγάστηκε σε κτίριο στην συμβολή των οδών Γούναρη και Μητροπόλεως. Για την επιλογή του ονόματος του οργανώθηκε δημοψήφισμα, κάτι που έγινε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Σύμφωνα με ανταποκριτές της εποχής "το νεόδμητο κτίριο είναι ανώτερο αισθητικά πολλών ανάλογων κινηματογράφων της Ευρώπης, ενώ ο εσωτερικός του διάκοσμος ιδιαίτερα μοντέρνος και η ηλεκτρική του εγκατάσταση πρωτοφανής για τα ελληνικά δεδομένα." 

Με το που ξεκίνησε την λειτουργία του το 1931 δέχτηκε έντονες αντιδράσεις από τους χριστιανούς της περιοχής, οι οποίοι θεώρησαν ότι ο κινηματογράφος θα βεβήλωνε την παρακείμενη εκκλησία της Νέας Παναγίας. Δεν εισακούστηκαν όμως και τα Ηλύσια συνέχισαν την λειτουργία τους ως τα τέλη του περασμένου αιώνα, όταν και μετατράπηκαν σε εμπορικό κατάστημα.

Εγώ επισκέφτηκα ένα διαμέρισμα που προστέθηκε το 1953 και διακρίνεται για την υπέροχη θέα του προς τη θάλασσα, αλλά και τον διαχρονικό του αρχιτεκτονικό χαρακτήρα.

 

  

3) Νεοκλασικό διαμέρισμα στην οδό Τσιμισκή 102

Ένα διατηρητέο κτίριο του μεσοπολέμου που σχεδιάστηκε για να φιλοξενεί γραφεία. Από τις αρχές του 2015, ο χώρος του 5ου ορόφου έχει ανακαινιστεί πλήρως και με σεβασμό, με σκοπό την μετατροπή του σε διαμέρισμα με πίσω βεράντα.

4) Διαμέρισμα στο κτίριο της Προξένου Κορομηλά 50

Μεσοπολεμικό κτίριο του 1932 που έχει διασωθεί, συντηρηθεί και αποκατασταθεί. Μια κατοικία που συνδυάζει τον αρχικό της χαρακτήρα με την σύγχρονη αρχιτεκτονική. 

Δυστυχώς στα δύο προηγούμενα κτίρια απαγορευόταν η φωτογράφηση στους εσωτερικούς χώρους!

5) ΧΑΝΘ

       

Η ΧΑΝ Θεσσαλονίκης ιδρύεται ως σωματείο κοινωφελές, μη κερδοσκοπικό το 1921 από επώνυμους Θεσσαλονικείς της εποχής (Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος, Νομάρχης Θεσσαλονίκης Ν.Παρασκευόπουλος, κ.ά.). Θεωρείται από τους πιο σημαντικούς αθλητικούς συλλόγους της Ελλάδας, καθώς ήταν η πρώτη που έφερε στη χώρα μας το μπάσκετ. Οι δραστηριότητές της επικεντρώνονται στους νέους ανθρώπους, γι` αυτό και τα προγράμματα που αναπτύσσει απευθύνονται κυρίως σ΄ αυτούς.

Το κτίριο της ΧΑΝΘ άρχισε να κατασκευάζεται το 1927, ενώ ολοκληρώθηκε με την συνδρομή του Μητροπολίτη Γεννάδιου το 1934. Διέκοψε την λειτουργία της κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν και χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς ως γραφεία. Το νηπιαγωγείο της ιδρύθηκε το 1965, ενώ το 1983 κατασκευάζονται τα γήπεδα τένις και ποδοσφαίρου, καθώς και η θερμαινόμενη πισίνα. Το 2005 μεγάλη πυρκαγιά καταστρέφει μέρος της σκεπής του κτιρίου, ενώ αποτεφρώνει το θέατρο Αυλαία, το οποίο στεγάζεται επίσης στο κτίριο. 

Αρχιτεκτονικά, το οικοδόμημα περιέχει πολλά εκλεκτικιστικά στοιχεία, όπως οι δαιδαλώδεις διάδρομοι, οι ημικυκλικοί φεγγίτες, το διαφορετικό σχήμα των παραθύρων των όψεων και οι χαρακτηριστικές προεξοχές που βρίσκονται πέρα από τα όρια της τοιχοποιίας του κτιρίου. Επίσης επιλέχτηκαν παλ χρώματα (όχρα), ώστε να αποφορτίσουν το οικοδόμημα από τα "βαριά" εκλεκτικιστικά στοιχεία και να τονίσουν την σχέση του με την θρησκεία.

Το κολυμβητήριο της ΧΑΝΘ. Η μυρωδιά του χλωρίου σε κατακλύζει από την είσοδό σου στο κτίριο.

Το εκπληκτικό αίθριο του νηπιαγωγείου. Πραγματικά νιώθεις σαν να βρίσκεσαι στο ύπαιθρο.

Πετύχαμε προπόνηση βόλλευ στο γήπεδο μπάσκετ της ΧΑΝΘ. Εκεί βρίσκεται και το μοναδικό μουσείο καλαθοσφαίρισης εν Ελλάδι. 

Ο ακάλυπτος σε κάνει να νιώθεις φυλακισμένος

Ωραία η θέα, αλλά τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα μειώνουν την ομορφιά της εικόνας.

Χαρακτηριστικό του εκλεκτικισμού.

Εντυπωσιακή η πρόσοψη!

Εν κατακλείδι, θεωρώ το Open House ιδιαίτερα σημαντικό θεσμό γιατί στρέφει τους πολίτες προς την αρχιτεκτονική της πόλης τους, τους βάζει σε σκέψεις σχετικά με το πως ήταν κάποτε η Θεσσαλονίκη και...πως κατέληξε με τις κατεδαφίσεις των διατηρητέων και με την κατασκευή απρόσωπων οικοδομών, ενώ αναδεικνύει μερικά από τα αξιοθέατα της πόλης μας και μας κάνει να τα αντιμετωπίζουμε με αγάπη και σεβασμό. Σας συστήνω να συμμετάσχετε στο Open House είτε σήμερα... όσο προλαβαίνετε είτε από του χρόνου!