Αναμνήσεις από το Δημοτικό

Με αφορμή την αρχή του νέου σχολικού έτους 2017-8 παραθέτω από την αυτοβιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη, Αναφορά στον Γκρέκο, σ. 54-5, την περιγραφή δύο παλιών του δασκάλων. Από το σύντομο αυτό απόσπασμα μπορεί κανείς να οδηγηθεί σε ασφαλή συμπεράσματα για τις παιδαγωγικές(!) αντιλήψεις που κυριαρχούσαν στα σχολεία της Κρήτης στα τέλη του 19ου αιώνα απολαμβάνοντας συγχρόνως τη χιουμοριστική γραφή του διακεκριμένου Έλληνα λογοτέχνη.

Ο Πατερόπουλος στην Πρώτη Τάξη, γεροντάκος, κοντός, αγριομάτης, με κρεμαστά μουστάκια, με τη βίτσα πάντα στο χέρι· μας κυνηγούσε, μας περμάζωνε και μας έβαζε στη γραμμή, σαν να ᾿μαστε παπιά και μας πήγαινε στο παζάρι να μας πουλήσει. «Το κρέας δικό σου, τα κόκαλα δικά μου, δάσκαλε, του παράγγελνε κάθε γονιός παραδίνοντάς του το αγριοκάτσικο παιδί του· δέρνε το, δέρνε το, ωσότου να γίνει άνθρωπος.» Και μας έδερνε αλύπητα· και περιμέναμε όλοι, δάσκαλος και μαθητές, πότε, με το πολύ το ξύλο, θα γίνουμε άνθρωποι. Σαν μεγάλωσα κι άρχισαν οι φιλάνθρωπες θεωρίες να παραστρατίζουν το νου μου, ονόμασα βάρβαρη τη μέθοδο αυτή του πρώτου μου δασκάλου.

Ο Τίτυρος βασίλευε στη Δευτέρα Τάξη· βασίλευε, ο δύστυχος, μα δεν κυβερνούσε. Χλωμός, με γυαλάκια, με κολλαριστό πουκάμισο, με μυτερά στραβοπατημένα λουστρίνια, με μια μεγάλη μύτη τριχωτή, με λιγνά δάχτυλα, κιτρινισμένα από τον καπνό. Δεν τον έλεγαν Τίτυρο, τον έλεγαν Παπαδάκη· μα μια μέρα του ᾿φερε ο κύρης του ο παπάς από το χωριό πεσκέσι ένα μεγάλο κεφάλι τυρί. «Τι τυρός είν᾿ αυτός, πάτερ;» έκαμε ο γιος, τ᾿ άκουσε μια γειτόνισσα που έτυχε στο σπίτι, το ᾿πε παραπέρα, πήραν τον κακομοίρη το δάσκαλο στο μεζέ και του ᾿βγαλαν το παρατσούκλι. Ο Τίτυρός μας λοιπόν δεν έδερνε, παρακαλούσε· μας διάβαζε Ροβινσώνα, μας ξηγούσε την κάθε λέξη κι ύστερα μας κοίταζε με τρυφεράδα κι αγωνία, θαρρείς μας παρακαλούσε να καταλάβουμε. Μα εμείς ξεφυλλίζαμε το Ροβινσώνα και κοιτάζαμε εκστατικοί στις κακοτυπωμένες ζωγραφιές τα τροπικά δάση, τα δέντρα με τα παχιά φύλλα, το Ροβινσώνα με το φαρδύ χορταρένιο καπέλο και τη θάλασσα γύρα που απλώνουνταν έρημη. Κι ο κακόμοιρος ο Τίτυρος έβγαζε την ταμπακέρα του, έστριβε ένα τσιγάρο να το καπνίσει στο διάλειμμα, μας κοίταζε ικετευτικά και περίμενε.