Μάρτιος, ο πρώτος μήνας του ρωμαϊκού έτους

Ο Μάρτιος, τρίτος μήνας του έτους στο ημερολόγιό μας, ονομάστηκε έτσι προς τιμή του ρωμαϊκού θεού Mars, του Άρη δηλαδή, του θεού του πολέμου. Η παλαιότερη ονομασία του Μαρτίου ήταν Primus, δηλαδή Πρώτος μήνας. Ήταν ο πρώτος μήνας του ρωμαϊκού έτους, που ήταν αρχικά δεκάμηνο. Αλλά ήδη πολύ νωρίς, στις αρχές κιόλας της ρωμαϊκής ιστορίας, ο Ρωμύλος, ο ιδρυτής της Ρώμης, τον μετονόμασε Μάρτιο, επειδή αυτόν τον μήνα της άνοιξης οι Ρωμαίοι άρχιζαν τις πολεμικές επιχειρήσεις τους.

Ο Νουμάς Πομπίλιος (8^ος - 7^ος αι. π.Χ.), που ήταν από τους διαδόχους του Ρωμύλου και ήταν και μεγάλος νομοθέτης, συμπλήρωσε το δεκάμηνο έτος σε δωδεκάμηνο, το εξάρτησε από τον Ήλιο (το έκανε δηλαδή σεληνοηλιακό έτος, ενώ πριν ήταν αποκλειστικά σεληνιακό) και ο ίδιος, ίσως, μετέθεσε την αρχή του στον μήνα Ιανουάριο, δηλαδή στην περίοδο της χειμερινής τροπής του Ήλιου. Ωστόσο, και μετά τη μετάθεση της αρχής του έτους στην πρώτη Ιανουαρίου, η πρώτη Μαρτίου εξακολούθησε να θεωρείται πρωτοχρονιά για τους Ρωμαίους. Ονομαζόταν πάτριος πρωτοχρονιά, σε αντίθεση με τις μεταγενέστερες, την ιερατική, που ήταν η πρωτοχρονιά της πρώτης Ιανουαρίου (σχετίζεται με το ηλιακό έτος), και την πολιτική ή κυκλική, που ήταν η πρωτοχρονιά της πρώτης Σεπτεμβρίου (όταν το ρωμαϊκό κράτος μεγάλωσε και στηριζόταν οικονομικά στους φόρους των υπηκόων του, γιατί τον Σεπτέμβριο η συγκομιδή όλων των καρπών έχει πια τελειώσει κι έτσι μπορεί να λογαριαστεί ο φόρος, ο οποίος υπολογιζόταν τότε σε είδος).

Η πρώτη Μαρτίου ήταν για τους Ρωμαίους αργία. Εκείνη τη μέρα τελούσαν τη γιορτή που λεγόταν Αρμιλλούστριο, δηλαδή καθαρισμός, εξαγνισμός ή καθαγιασμός των όπλων στο τέμενος του Άρη. Αυτό, βέβαια, είχε σχέση με τον πόλεμο.

Για το δικό μας γεωγραφικό μήκος και πλάτος ο Μάρτιος προοιωνίζεται επίσης την κάψα του ήλιου που μας επιφυλάσσει το θερμό καλοκαίρι της Μεσογείου. Γι᾿ αυτό και τα κορίτσια φοράνε γύρω από τον καρπό του χεριού τους την πρώτη Μαρτίου μια κόκκινη και άσπρη κλωστή στριμμένη, που τη λένε μάρτη. Τον μάρτη τον φορούσαν, ώσπου να βγει ο μήνας· και όταν τον έβγαζαν από το χέρι τους, τον κρεμούσαν στις τριανταφυλλιές, για να κοκκινίζουν τα μάγουλά τους, ή τον τύλιγαν σε μια πετρούλα και τον έβρεχαν στο πηγάδι, για να είναι δροσερές. Τέλος, τον έβαζαν στη λαμπάδα της Ανάστασης, για να καεί.